Kronik Öksürük Neden Olur? Kronik Öksürük Nasıl Geçer?

Kronik Öksürük Nedir?

Öksürük bir hastalıktan ziyade başka rahatsızlıklara bağlı gelişebilen ikincil bir belirtidir. Kronik öksürük uzun süreli devam eden öksürük durumunu tanımlar. Kronik öksürük süresi yetişkinlerde 8 hafta (çocuklarda 4 hafta) ve daha uzundur. Doktor ziyaretlerinin yaygın nedenlerinden biri olan kronik öksürük, en sık olarak astım, geniz akıntısı, asit reflü gibi sağlık sorunlarına bağlı olarak ortaya çıkabilir.²

Kronik Öksürük Neden Olur?

Bir kişide ara sıra öksürük şikayetinin olması normal olup bu akciğerlere giren tahriş edici maddelerin ve üretilen salgıların temizlenmesine, enfeksiyonların önlenmesine yardımcı olur. Haftalarca devam eden öksürük ise genellikle altta yatan başka bir tıbbi sorunun sonucu olarak ortaya çıkar. Kronik öksürük sebepleri aşağıda daha detaylı olarak derlenmiştir.¹

Geniz Akıntısı

Burunda olağandan fazla akıntı olduğunda veya kafa kemiklerinin içindeki hava boşlukları olan sinüsler gerektiğinden fazla mukus ürettiğinde boğazın arkasından aşağıya damlama şeklinde akıntı olabilir. Geniz akıntısı ya da tıbbi olarak postnazal drip olarak adlandırılan bu problem öksürük refleksini tetikleyebilir. Bu durum üst hava yolu öksürük veya postnazal drip sendromu (PNDS) olarak da isimlendirilir.¹

Astım

Astıma bağlı öksürük mevsimsel olarak yılın belirli dönemlerinde görülebilir. Öksürük geçirilen bir üst solunum yolu enfeksiyonundan sonra ortaya çıkabilir ya da soğuk hava, belirli kimyasallar veya kokulara maruz kalındıktan sonra tetiklenebilir. Öksürük varyant astım (ÖVA) olarak adlandırılan astım alt tipinde ana belirti öksürüktür.¹

Gastroözofageal Reflü Hastalığı

Asitli mide içeriğinin, özofagus yani yemek borusuna geri kaçması neticesinde boğazda tahriş ve yanmaya sebep olması durumudur. Bu rahatsızlık kişide boğaz tahrişine bağlı kronik öksürüğe de yol açabilir. Öksürük ve reflü birbirini tetikleyebilir ve sonuç olarak bir kısır döngü ortaya çıkabilir.¹

Bazı Enfeksiyonlar

Kronik öksürük nedenleri arasında pnömoni (zatürre), bronşit, grip ve soğuk algınlığı gibi solunum yolu enfeksiyonları bulunabilir. Bu hastalıkların bir semptomu olabilen öksürük kişinin diğer şikâyetleri geçtikten sonra uzun bir süre devam edebilir. Çocuk ve erişkinlerde kronik öksürüğün diğer bir sebebi ise boğmaca enfeksiyonudur. Akciğerin mantar enfeksiyonları, tüberküloz veya tüberküloz olmayan mikobakteriyel organizmaların neden olduğu diğer akciğer enfeksiyonlarına bağlı olarak da kronik öksürük gelişebilir.¹

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalıkları (KOAH)

Akciğerlerlerdeki hava akımında tıkanıklık ile giden ve kronik inflamatuar bir akciğer hastalığı olan KOAH, kronik bronşit ile amfizem olmak üzere iki farklı şekilde görülebilir. Kronik bronşit renkli balgamla birlikte olan öksürüğe neden olabilir. Amfizem ise akciğerlerdeki alveol adı verilen hava keselerine zarar vererek öksürüğe ek olarak nefes darlığına yol açabilir. KOAH rahatsızlığına sahip çoğu hastanın sigara kullanım öyküsü bulunur.¹

Bazı Tansiyon İlaçları

Doktorlar tarafından yüksek tansiyon ve kalp yetmezliği için yaygın olarak reçete edilen anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri adı verilen bir grup ilaç bazı bireylerde kronik öksürüğün sebebi olabilir.1 Kronik öksürük şikâyetiniz varsa ve bu gruptaki ilaçlardan birini alıyorsanız, ilacı kesinlikle kendi kendinize kesmeyi denemeyin. Bunun yerine öksürük yan etkisi yapmayan başka bir ilaç önerisi için doktorunuzla konuşun.²

Sinüzit

Sinüzit boğazda gıcık ve kaşıntı hissine neden olabilen geniz akıntısına zemin hazırlayabilir. Akıntıya bağlı boğazda oluşabilen tahriş ve  kaşıntı kronik öksürüğe yol açabilir.²

Alerjiler

Saman nezlesi gibi mevsimsel alerjiler kuru kronik öksürüğe neden olabilir. Toz, küf, polen, evcil hayvan tüyü gibi herhangi bir maddeye karşı alerjiniz varsa kronik alerjik öksürük şikayeti ile karşı karşıya kalabilirsiniz.²

Kanser

Birçok kişi kronik öksürük varlığında kanserden endişe edebilir. Çünkü akciğer veya üst solunum yolu kanserlerinde bazen geçmeyen kronik öksürük ortaya çıkabilir. Bununla birlikte çok farklı sebeplerle ortaya çıkabilen kronik öksürük için en olası neden kanser değildir.²

Kronik Öksürük Belirtileri Nelerdir?

Kronik öksürük sıklıkla başka şikâyetlerle birliktelik gösterir. Öksürüğe eşlik edebilen semptomlar ise altta yatan ana nedene bağlı olarak farklılaşabilir. Kronik öksürük belirtileri aşağıda başlıklar halinde açıklanmıştır.³

Burun Akıntısı ve Tıkanıklığı

Burun akıntısı fazla üretilen mukusun burundan dışarı atılmasıdır. Soğuk havalarda veya soğuk algınlığı, grip veya alerji gibi nedenlerle burunda akıntı ve tıkanıklık öksürükle birlikte görülebilir.³

Geniz Akıntısı

Sinüzit ve üst solunum yolu enfeksiyonlarına bağlı olarak üretilen ekstra mukus boğazdan aşağıya doğru geniz akıntısına zemin hazırlayabilir. Geniz akıntısı şikâyeti ise çoğu zaman boğazda tahrişe neden olduğundan öksürükle birlikteliği sıktır.¹

Boğaz Ağrısı

Grip, nezle gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarında öksürük ve boğaz ağrısı birlikteliği sıktır. Boğaz ağrısı şikâyeti enfeksiyonla birlikte tamamen geçerken öksürük bazen uzun süre devam edebilir.¹

Ses Kısıklığı

Öksürük nedeni olan üst solunum yolu enfeksiyonları reflü hastalığı, alerjik astım gibi birçok hastalıkta aynı zamanda ses kısıklığı da görülür.²

Nefes Darlığı ve Hırıltılı Solunum

KOAH ve astım gibi kronik hastalıklarda öksürüğe nefes darlığı ve tıp literatüründe wheezing olarak adlandırılan hırıltılı solunum eşlik edebilir.¹

Göğüste Yanma ve Ağızda Acı Tat

Gastroözofageal reflü hastalığının ana belirtileri göğüste yanma ve ağızda acı tat hissidir. Bu semptomlarla birlikte özellikle gece öksürüğü varlığında reflüden şüphelenilir.²

Kronik Öksürük Nasıl Geçer?

Kronik öksürük tedavisi altta yatan ana neden teşhis edildikten sonra sebebe yönelik olarak planlanır. Tedavide tercih edilebilen yöntemler aşağıda başlıklar halinde derlenmiştir.

Asit Reflü

Kronik öksürük asit reflüye bağlı olarak ortaya çıkmışsa doktorunuz yaşam tarzı değişiklikleri ve diyet önerilerinde bulunabilir. Ek olarak mide asidini nötralize eden bazı ilaçlar reçete edebilir. Bu ilaçlar hava yollarındaki iltihabı ve şişliği azaltmaya ve daha kolay nefes almanıza yardımcı olur.⁴

Astım

Astımın tedavi edilmesi yoluyla hastalığa ikincil olarak ortaya çıkan öksürük şikâyeti de ortadan kaldırılabilir. Astım tedavisinde inhale steroidler ve bronkodilatatör ilaçlar kullanılabilir.⁴

KOAH

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı varlığında da astımda olduğu gibi nefes yoluyla alınan bronkodilatör ve steroid grubu ilaçlar kullanılabilir.⁴

Enfeksiyonlar

Bakterilere bağlı gelişen zatürre ve boğmaca gibi enfeksiyonlarda antibiyotik kullanımı gerekli olabilir.⁴

Geniz Akıntısı

Geniz akıntısı varlığında antihistaminik ve steroid yapıdaki burun spreyleri fazla mukus üretimine yol açan alerjik yanıtı engellemeye ve burun pasajı şişliği azaltmaya yardımcı olabilir.⁴

Doktorunuz öksürüğün nedenini belirleyip tedavi planı oluşturma aşamasında öksürük ve bağlı semptomları kontrol altına alabilmek için ayrıca öksürük kesici özellikte bir öksürük şurubu ya da tablet reçete edebilir. Bu tür ilaçlar altta yatan nedeni iyileştirmeye yardımcı olmaz sadece şikâyetlerin azaltılmasına katkı sağlar.5 Balgamlı öksürük tedavisi hakkında bilgi edinmek için “Balgamlı Öksürük Nasıl Geçer?” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Kronik Öksürüğe Ne İyi Gelir?

Kronik öksürük için doktorunuz tarafından önerilen medikal tedaviye ek olarak evde alabileceğiniz bazı önlemlerle tedavinin gidişatına olumlu katkıda bulunabilirsiniz. Bu amaçla başvurabileceğiniz bazı yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

Bol Sıvı Tüketmek

Ekstra sıvı alımı öksürükle birlikte olan balgamı gevşetmeye ve inceltmeye yardımcı olur. Bitki çayları ve et suyu gibi sıcak içecekler tüketmek aynı zamanda boğazınızı rahatlatmaya da destek olabilir.⁴

Pastil Kullanmak

Pastil kullanarak öksürüğünüzü yatıştırmaya yardımcı olabilirsiniz.⁴

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Asit reflü probleminiz varsa aşırı yemekten kaçının ve yatmadan 2 ila 3 saat önce yemek yemeyi bırakın. Aşırı kilo veya obezite, semptomların şiddetini artırabileceği için kilo vermek yardımcı olabilir.⁴

Buhar Makinesi Kullanmak

Bulunduğunuz ortamın havasını nemlendirmek için buhar makinesi kullanabilir ya da sıcak bir duş alarak buharı içinize çekebilirsiniz. ⁴

Sigarayı Bırakmak

Sigara içiyorsanız bırakmak için adım atın ya da bir uzmandan destek alın.⁴

Kronik Öksürük İçin Hangi Bölüme Gidilir?

Geçmeyen kronik öksürük şikâyetiniz varsa vakit kaybetmeden aile hekiminizi ziyaret etmelisiniz. Aile hekimleri birinci basamak sağlık hizmeti sunan doktorlar olup genellikle kronik öksürük için ilk tanıyı koyarak tedaviyi başlatırlar. Ancak bazı durumlarda sizi bir uzmana sevk edebilirler. Örneğin şiddetli öksürük varlığında acil servise yönlendirilebilirsiniz.⁶

Doğrudan hastaneye başvurmak istiyorsanız ilk aşamada kulak, burun ve boğaz hastalıkları bölümünden randevu alabilirsiniz. Kulak burun boğaz uzmanı (KBB) tarafından yapılan muayenenin ardından altta yatan nedeni değerlendirmek üzere aşağıdaki bölümlerden birisine sevk edilebilirsiniz:⁷

Gastroenteroloji

Sindirim sistemi hastalıklarının tanı, tedavi ve takibi konusunda uzmanlaşmış doktorlar gastroenteroloji uzmanlarıdır. Kronik öksürük için altında yatan neden gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH) ise hasta bu bölüme yönlendirilir.⁶

Göğüs Hastalıkları

Akciğer ve solunum yolları ile ilişkili hastalıkların tanı ve tedavisinin yapıldığı uzmanlık dalıdır. KOAH ya da astıma bağlı kronik öksürüğün tedavisi bir göğüs hastalıkları uzmanı tarafından planlanabilir.⁶

Alerji ve İmmünoloji

Alerjilerin sebep olduğu kronik öksürük şikâyeti olan hastaların tedavisi yapılır.⁶

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.