Öksürük Neden Olur? Öksürüğe Ne İyi Gelir?

Öksürük Nedir?

Öksürük, solunum yollarını tahriş eden etkenlere karşı vücudun verdiği bir tepkidir. İstemsiz olarak gerçekleşmesine rağmen bazen rahatsız olduğunuz bir durumda öksürme ihtiyacı duyabilirsiniz. Solunum yollarından vücuda girmeye çalışan partiküller nedeniyle bölgedeki sinirler, beyne mesaj gönderir. Beyin de buna yanıt olarak akciğerlerdeki havayı dışarı atmaya yarayan göğüs ve karın kaslarına sinyal yollar. Böylece öksürme eylemi gerçekleşmiş olur. Yetişkinlerde ve bebeklerde öksürük görülebilir. Öksürük uzun süreli değilse, sık sık tekrarlamıyorsa doğal ve vücut için yararlı bir refleks olarak kabul edilebilir. Ancak haftalarca devam eden öksürük, bir sağlık probleminin işaretçisi olabilir. Çok kuvvetli öksürük, boğazı ve akciğerleri tahriş edebilir. Ayrıca uykusuzluğa, baş dönmesine, kusmaya, idrar kaçırmaya neden olabilir. Zayıf kemik yapısına sahip yaşlı kişilerde kaburga kırığına kadar pek çok farklı soruna yol açabilir (2).

Öksürük Neden Olur?

Sıklıkla öksürük problemi ile karşılaşan ve bundan rahatsızlık duyan kişiler öksürük neden olur sorusuna yanıt arayabilirler. Boğazın veya solunum yollarının çeşitli sebeplerle tahriş olması sonucu öksürük ortaya çıkabilir. Bazı hastalıklar ya da alerjik durumlar nedeniyle görülebilir. Bu hastalıklar arasında sadece solunum yolları ile ilgili hastalıklar yoktur. Kalp hastalıkları, sindirim sistemi hastalıkları da sebepler arasında olabilir. Öksürüğün tedavi edilebilmesi için sebeplerin doğru bir şekilde teşhis edilmesi önemlidir. Öksürük nedenleri arasında şu sağlık sorunları bulunabilir (4):

Nezle, Soğuk Algınlığı

Nezle, üst solunum yollarını ilgilendiren virüs kaynaklı bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi güçlü olan kişiler kendiliğinden iyileşebilir. Belirtileri arasında öksürük, boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı bulunabilir (5).

Grip

Tıp dilinde influenza olarak bilinen grip hastalığı, üst ve alt solunum yollarında şikayetlere neden olan viral bir rahatsızlıktır. Ateş, öksürük, nefes darlığı gibi bulguları ortaya çıkabilir (6).

Bazı maddelerin solunması

Burundan ya da ağızdan giren duman, toz gibi bazı maddeler solunum yollarını tahriş edebilir. Vücut, bu yabancı partikülleri uzaklaştırmak için öksürme refleksi gerçekleştirebilir (4).

Zatürre

Pnömoni olarak da bilinen zatürre, akciğerdeki hava dolu keseciklerde meydana gelen bir enfeksiyondur. Bakteri, virüs veya mantar kaynaklı ortaya çıkabilir. Şikayetler arasında balgamlı öksürük, ateş, titreme görülebilir (7).

Boğmaca

Solunum yollarında ortaya çıkan bulaşıcı bir enfeksiyondur. Nefes alışverişi sırasında tiz bir ses çıkar. Şiddetli öksürük görülebilir (8).

Astım

Astım, hava daralması ve fazla balgam üretimi nedeniyle nefes darlığının görüldüğü bir hastalıktır. Astım krizi veya astım atakları meydana gelebilir. Belirtileri arasında hırıltılı solunum veya öksürük bulunabilir (9).

Bronşit

Akciğerlerde bulunan ve bronş adı verilen hava keseciklerinin iltihaplanması sonucu ortaya çıkan rahatsızlığa bronşit denilir. Soğuk algınlığı gibi solunum yolu enfeksiyonlarından kaynaklanabilir. Farklı renklerde, yoğun balgamlı öksürük ortaya çıkabilir (10).

Alerji

Öksürüğe neden olan durumlardan biri alerjidir. Vücuda giren polen, akar, böcek pisliği gibi yabancı cisimlere karşı solunum yolları aşırı tepki gösterebilir (11).

Gastroözofageal Reflü (GÖR)

Mide ve yemek borusu arasındaki kapakçığın bazı nedenlerle bozulması sonucu, mide asidinin ağız içerisine geri dönme hastalığı, gastroözofageal reflü adıyla bilinir. Bu asidin solunum yollarını tahriş etmesi nedeniyle öksürük ortaya çıkabilir (12).

Sinüzit

Alın bölgesinde ya da burun çevresinde bulunan, hava dolu boşluklar olan sinüsler iltihaplanabilir. Sinüs enfeksiyonuna sinüzit denir. Sinüzit sebebi ile baş ağrısı, nefes darlığı, öksürük yaşanabilir (13).

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)

Akciğerlerde hava akışını kısıtlayan çeşitli nedenler sonucu ortaya çıkabilen bir akciğer hastalığıdır. Hava kesecikleri iltihaplanma sonucu tıkanabilir. Nefes almada zorluk, balgamlı ve hırıltılı öksürük gibi şikayetler yaşanabilir (14).

Covid-19

Pandemi olarak kabul edilen koronavirüs kaynaklı bulaşıcı bir hastalık olan Covid-19, solunum sisteminde şiddetli belirtiler verebilir. Öksürük, ateş, halsizlik bulgular arasında olabilir (15).

Kalp Yetmezliği

Kalp hastalıkları, doğumda veya sonradan ortaya çıkabilir. Konjestif kalp yetmezliği, kalp kası doğru şekilde kan pompalayamadığı zaman ortaya çıkabilir. Bu kişilerde sıvı birikimi sonucu nefes darlığı ve öksürük görülebilir (16). 

Kistik Fibrozis

Kistik fibrozis, vücutta mukus, ter veya sindirim enzimlerini üreten hücrelerin bulunduğu organları etkileyebilen kalıtsal bir hastalıktır. Akciğerlerde yapışkan balgam üretimine neden olur. Bu nedenle şiddetli ve balgamlı öksürük görülebilir (17).

Akciğer Kanseri

Akciğer dokularını ve hücrelerini etkileyen kanser türüdür. Akciğer kanserinin belirtileri arasında geçmeyen öksürük, kanlı balgam, nefes darlığı bulunabilir (18).

Tüberküloz (Verem)

Özellikle akciğerleri etkileyebilen bulaşıcı bir hastalıktır. Damlacık yoluyla kişiden kişiye yayılan bakteriler aracılığıyla bulaşabilir. Belirtileri arasında uzun süreli öksürük, göğüs ağrısı, ateş, kanlı balgam bulunabilir (19).

Pulmoner Emboli (Akciğerde Kan Pıhtısı):

Akciğerlerdeki arterlerde pıhtı atması sonucu damar tıkanıklığı olmasına pulmoner emboli denir. Nefes darlığı, göğüs ağrısı, kanlı öksürük ortaya çıkabilir (20).

Nöromusküler Hastalıklar

Beyin ve kaslar arasındaki sinyallerin bozulması sonucu kasların işlevini doğru olarak yerine getirememesine nöromüsküler hastalıklar denilir. Bu hastalıklar akciğer kaslarını da etkileyebilir. Bu nedenle beklenmedik öksürük atakları görülebilir (4).

Bazı İlaçlar

Kalp hastalıklarını tedavi etmek için kullanılan anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörü gibi bazı ilaçların yan etkisi olarak kuru öksürük meydana gelebilir (4).

Öksürüğe Ne İyi Gelir?

Sık sık öksürmekten muzdarip olan kişiler öksürük nasıl geçer sorusuna yanıt arayabilirler. Öncelikle öksürüğün altında yatan sebeplerin bir sağlık kuruluşunda uzman doktorlar tarafından değerlendirilip belirlenmesi gerekir. Sonrasında öksürüğe neden olan durumların ortadan kaldırılmasına yönelik tedavilere başlanabilir. Alerjik rinit veya alerjik astım gibi bir sorununuz varsa toz, polen, akar gibi partiküllerin olduğu bölgelerden uzak durulması önerilebilir. Ayrıca alerjiye yönelik ilaçlar reçete edilebilir. Soğuk algınlığı, nezle, grip gibi virüs kaynaklı hastalıklar için öksürük şurubu veya öksürük giderici ilaçlardan faydalanılabilir. Bunlar dışında KOAH, verem, kanser gibi ciddi sağlık sorunları varsa özel tedavilere başlamak gerekebilir. Öksürük için ne yapılmalı diye düşünüyorsanız evde kendinizin uygulayabileceği bazı seçeneklere başvurabilirsiniz. Öksürüğe ne iyi gelir sorusuna yanıt olarak şunlar verilebilir (2):

• Pastil benzeri reçetesiz takviyeler kullanabilirsiniz. Kuru öksürüğün hafiflemesine ve boğaz tahrişini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Bulunduğunuz ortamı nemlendirebilirsiniz. Bunun için özel satılan hava nemlendirme cihazlarından kullanabilirsiniz. Ayrıca sıcak duş sırasında ortaya çıkan buhar da öksürüğe iyi gelebilir.
• Doğal bal tüketimi sayesinde boğazınızı yumuşatabilirsiniz.
• Bol bol sıvı tüketmek boğazı yatıştırabilir.
• Sigara ve tütünden mümkün olduğunca uzak durmalısınız (2).

Öksürük Çeşitleri Nelerdir?

Öksürük, birçok sağlık sorununun belirtisi olarak ortaya çıkabilir. Öksürüğün türü, sıklığı, içeriği çok farklı olabilir. Nedenlerinin belirlenebilmesi ve doğru tedavi uygulanabilmesi için öksürüğün yapısının iyi bir şekilde analiz edilmesi gerekir. Öksürük çeşitleri şu şekilde sınıflandırılabilir (21):

Kuru Öksürük

Boğazda tahriş edici bir şey varmış gibi hissetmeye neden olan ve mukus üretimi görülmeyen bir öksürük çeşididir. Gece başlayan öksürük nöbetleri yaşanabilir. Soğuk algınlığı, alerji, astım gibi rahatsızlıklar nedeniyle ortaya çıkabilir (21). Gece öksürüğü nedenleri ya da kuru öksürük nedenleri hakkında daha fazla bilgi almak için tıklayın.

Alerjik Öksürük

Polen, böcek pisliği, akar, toz, hayvan tüyü gibi yabancı cisimler nedeniyle bazı insanlarda alerjik reaksiyonlar yaşanabilir. Bu maddeleri uzaklaştırmak için solunum yollarında alerjik öksürük meydana gelebilir (3).

Balgamlı Öksürük

Solunum yollarında üretilebilen mukus içerikli balgam, öksürükle birlikte görülebilir. Balgamlı öksürük boğazda yabancı bir madde varmış gibi hissettirebilir. Grip, zatürre, KOAH gibi hastalıkların belirtisi olarak ortaya çıkabilir (21).

Akut Öksürük

Kısa süreli, üç haftadan az süren öksürük türü akut öksürük olarak tanımlanır. Alt veya üst solunum yolu enfeksiyonu kaynaklı olabilir (2).

Kronik Öksürük

Sekiz haftadan daha uzun süre devam eden öksürüklere kronik öksürük denilir. KOAH, alerjiler ve reflü gibi nedenlere bağlı olarak yaşanabilir. Sebebi belirlendiği zaman uygun tedavi sayesinde iyileşme sağlanabilir. (2).

Hırıltılı Öksürük

Solunum yollarında tıkanıklığa bağlı olan astım, KOAH gibi hastalıklarda nefes darlığı yaşanabilir. Nefes almakta zorlanan kişilerde hırıltılı öksürük meydana gelebilir.

Paroksismal Öksürük

Şiddetli, aralıklı ve kontrol edilemeyen öksürük türüne paroksismal öksürük denir. Boğmacanın belirtilerinden biridir. Nefes darlığı, kusma, ve ağrı ile birlikte görülebilir (21).

Krup Öksürük

Havlamayı andıran bir ses çıkmasına neden olan, hava yollarının şişmesiyle meydana gelebilen bir öksürük türüdür. Virüs kaynaklı enfeksiyonların bulgularından biri olabilir (21).

Öksürük Ne Kadar Sürer?

Doğal savunma mekanizmasının bir parçası olan öksürük refleksinin sıklığı, kişiden kişiye değişebilir. Uzun süre şiddetli öksürük yaşayan kişiler, öksürük ne kadar sürer sorusuna yanıt arayabilir. Altta yatan sebebin ne olduğu, kişinin bağışıklık durumu, öksürüğün çeşidi gibi faktörler, süre üzerinde etkili olabilir. Anlık ve kısa süreli olabileceği gibi haftalarca veya aylarca süren öksürük nöbetleri yaşanabilir. Akut öksürük hemen başlar ve kısa sürede düzelebilir. Kronik öksürük ise haftalarca devam edebilir. Grip, nezle gibi özellikle mevsimsel olarak görülebilen hastalıklardan kaynaklanan öksürük, bu rahatsızlıkların düzelmesiyle birlikte kısa zamanda ortadan kalkabilir. Ancak astım, alerji, kanser gibi ciddi hastalıklarda öksürüğün geçmesi, tedavi sürecine bağlı olarak uzayabilir (3).

Öksürük İçin Ne Zaman Hekime Başvurulmalıdır?

Öksürük, normal şartlarda solunum yollarının temizlenmesine yardımcı olabilir. Ancak kontrol edilemeyen ve uzun süre geçmeyen öksürük şikayetiniz varsa hekime başvurmanız faydalı olacaktır. Ayrıca renkli veya kanlı balgam eşlik ediyorsa ciddi bir durum olabilir. Öksürüğün sebebi astım, KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı), akciğer kanseri gibi sağlık sorunları olabilir. Yalnızca alerjik bir durumdan da kaynaklanabilir. Öksürüğe neden olan durumların iyi belirlenmesi, tedavinin başarılı olmasını sağlar. Aşağıdaki belirtilere sahipseniz derhal bir sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekir (2):

• Hırıltılı öksürük,
• Yüksek ateş,
• Renkli, balgamlı öksürük,
• Nefes darlığı,
• Baygınlık,
• Kilo kaybı,
• Boğulma hissi,
• Kusma,
• Yutkunmada zorluk,
• Göğüs ağrısı (2).

Öksürük İçin Hangi Bölüme Gidilir?

Sürekli öksürük şikayeti yaşanıyorsa ve kendiliğinden kısa sürede düzelmiyorsa, bir sağlık kuruluşuna başvurarak tıbbi destek almak gerekebilir. Verem, astım, KOAH, akciğer kanseri gibi ciddi hastalıkların da belirtilerinden biri balgamlı öksürük olabilir. Akciğer ve solunum yollarında meydana gelen bu hastalıklar, geç teşhis edilirse tehlikeli olabilir (2). Teşhis için uzman hekim kadroları ile hizmet veren güvenilir sağlık kuruluşlarına başvurmak önem taşır. Öksürük şikayeti olan kişiler, kulak burun boğaz kliniklerinde muayene olmalıdır. Ayrıca enfeksiyon hastalıkları ve mikrobiyoloji ile dahiliye birimlerinden de yardım alınabilir. Öksürüğe neden olan sorunun belirlenmesi aşamasında diğer tıbbi birimlerden destek alınması gerekebilir.  

Öksürük, ciddi hastalıkların habercisi olarak ortaya çıkabilir. Altta yatan sebebin tespit edilebilmesi için kendinizi yakından takip etmeli ve doktorunuzu öksürük konusunda bilgilendirmelisiniz. Balgamlı, şiddetli, kanlı veya uzun süreli geçmeyen öksürükler tıbbi müdahale gerektirebilir. Öksürüğe ek olarak sırt ağrısı, halsizlik, ateş gibi şikayetleriniz varsa vakit kaybetmeden bir hastanenin acil kliniğine başvurmanız önem taşır.

Öksürüğe neden olan faktörleri yakından inceledik. Dilerseniz bebeklerde öksürük gibi konularda araştırma yapabilir ya da “Boğaz Tahrişi Neden Olur?” gibi sorularınızın yanıtını alabilirsiniz.

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.