Bademcik İltihabı Neden Olur? Bademcik Şişmesine Ne İyi Gelir?

Bademcik İltihabı Nedir?

Boğazın arkasında bulunan iki adet doku parçası olan bademcikler, savunma sisteminin bir parçasıdır. Bademciklerin herhangi bir enfeksiyon nedeniyle iltihaplanması, şişmesi, kızarması ise bademcik iltihabı (tonsillit) veya bademcik şişmesi olarak adlandırılır. Bademcikler, boğaz bölgesinde birer filtre görevi görerek solunum yollarına girerek enfeksiyona yol açabilecek mikropların yakalanmasında görevlidir. Bu organlar, aynı zamanda antikor üretiminde de görev alır. Ancak bazı durumlarda bakteriler veya virüsler, bademcikler üzerinde çoğalarak tonsillit adı verilen duruma yol açabilir. Bu durumda şişmiş, kızarmış ve iltihaplanmış olan bademcikler yutkunma sırasında ağrı, ağız kokusu, boğazda hassasiyet gibi sorunları beraberinde getirebilir. Akut (iki haftaya kadar süren), tekrarlayan (yılda birkaç kez görülen) veya uzun süre devam etmesi halinde kronik bademcik iltihabı şeklinde görülebilir.²

Bademcik İltihabı Belirtileri Nelerdir?

Bademcik şişmesi belirtileri genellikle ani olarak başlar. Çoğu kişide de yutkunma sırasında hissedilen rahatsızlıkla birlikte fark edilir. Yaygın görülen bademcik enfeksiyonu belirtileri arasında şunlar yer alır: ^{1 3}

• Boğazda ağrı ve kaşıntı,
• Yutma güçlüğü,
• Bademciklerde şişlik ve kızarıklık,
• Boğazda kızarıklık,
• Bademcikler üzerinde beyaz veya sarı renkli lekelenmeler,
• Ateş,
• Boynun yan kısımlarında ve kulakların altında elle hissedilebilen şişmiş lenf düğümleri,
• Ağızda kötü koku,
• Ses kısıklığı,
• Baş ağrısı.

Çocuklarda bademcik enfeksiyonu ve bebeklerde bademcik şişmesi oldukça yaygın görülür. Yukarıdaki belirtilerin haricinde özellikle de küçük çocuklarda mide bulantısı ve kusma, bademcik iltihabı belirtileri arasında yer alabilir.³ Yine küçük çocuklarda bademcik şişmesinin tarif edilmesi veya ebeveynler tarafından anlaşılması zor olabilir. Zor ve ağrılı yutma nedeniyle salya akması, çocuğun yemek yemeyi reddetmesi, yutkunurken yüzünde acı ifadesi görülmesi gibi belirtiler çocuklarda bademcik iltihabını düşündürebilecek belirtiler arasında sayılabilir.

Bademcik İltihabı Neden Olur?

Bademcik enfeksiyonu, herhangi bir mikroorganizmanın bademcikler üzerinde çoğalarak bölgede iltihaplanmaya neden olması ile gelişir. Bu enfeksiyona yol açabilecek farklı mikroorganizmalardan söz edilebilir. Tonsillit belirtileri görülen kişilerde söz konusu olabilecek enfeksiyon nedenleri arasında şunlar yer alır:

Virüsler

Bademcik iltihabının en yaygın nedenleri virüslerdir. Ağız veya burun yoluyla vücuda giren virüslerin ilk uğradığı noktada enfeksiyona neden olması durumunda bademcik şişmesi görülebilir. Özellikle grip (influenza) virüsleri, bademcikleri etkileyebilir.⁴ Ayrıca virüsler antibiyotiklerden etkilenmediğinden antibiyotikle geçmeyen bademcik iltihabı viral kaynaklı olabilir.

Bakteriler

Bademcik iltihabının bir diğer nedeni, bakteriyel enfeksiyonlardır. Soğuk algınlıklarının önemli bir kısmından sorumlu olan Streptococcus pyogenes adlı bakteriler ve diğer bazı bakteri suşları, bademciklerde enfeksiyona yol açabilir.¹ Bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklı bademcik iltihaplanmalarında enfeksiyonun şiddetine de bağlı olarak antibiyotik tedavisi gerekli olabilir.

Alerjik Reaksiyonlar

Genel olarak alerjik reaksiyonlar, mukus salgısının üretimini artırarak boğaz ağrısına neden olsa da bademcik sağlığını da etkileyebilir. Bademcikler bakteriler ve virüsler gibi mikroorganizmaların yanı sıra polen, toz gibi alerjenlere karşı da bir filtreleme sistemi oluşturur. Bu tür alerjenlere karşı vücudun reaksiyon göstermesi durumunda üst solunum yolu enfeksiyonu ve alerjik bademcik şişmesi görülebilir.⁵

Bademcik Şişmesine Ne İyi Gelir?

“Bademcik şişmesine ne iyi gelir?” sorusu, özellikle de tonsillite sık sık yakalanan kişiler tarafından sıklıkla sorulan sorulardan bir tanesidir. Bademcik iltihabı tedavisi olarak kullanılan yöntemler ve tedaviye yardımcı bazı uygulamalar arasında şunlar yer alır:

Antibiyotik Tedavileri

Bademcik enfeksiyonlarında sıklıkla başvurulan tedavi yöntemlerinden bir tanesi antibiyotiklerdir. Bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılan antibiyotikler, iltihaplanmaya neden olan bakteri türünün vücuttan atılması için kullanılabilir. Ancak gereksiz antibiyotik kullanımının önüne geçilebilmesi için antibiyotik kullanımından önce enfeksiyon etkeninin bakteriler olduğundan emin olmak gerekir. Bademcik enfeksiyonu yaşayan kişiden alınacak sürüntü örneğinin incelenmesi sonucunda bakteriyel enfeksiyon tespit edildiği takdirde hekim tarafından antibiyotik ilaçlar reçetelendirilir. Bu durumda antibiyotikler önerilen süre doğrultusunda düzenli olarak kullanılmalıdır. Viral enfeksiyonlarda ise antibiyotik tedavileri etkili değildir. Bu nedenle viral tonsillitlerde genellikle istirahat ve semptom giderici tedaviler ile planlama yapılır.²

Semptomatik Tedaviler

Bademcik şişmesi tedavisinde doğrudan enfeksiyona yönelik tedavilerin yanında boğaz ağrısı, baş ağrısı, ateş, halsizlik gibi semptomların hafifletilmesine yönelik tedaviler de uygulanabilir. Bu gibi belirtileri gidermeye yönelik tedaviler semptomatik tedaviler olarak adlandırılır. Hekim önerisi ile birlikte boğaz ağrısının dindirilmesi, yorgunluk ve halsizliğin hafifletilmesi için bazı ağrı kesicilerden ve ateş söz konusu ise ateş düşürücü ilaçlardan yararlanılabilir. Ayrıca boğazın yumuşatılması için boğaz pastilleri ve spreylerinden de faydalanılabilir.³

İstirahat

Tüm enfeksiyonlarda olduğu gibi bademcik iltihabında da iyileşme sürecinin kısaltılabilmesi için istirahat oldukça önemlidir. Bunun için mümkünse okula veya işe bir süre ara verilmeli, gün içerisinde bol bol dinlenilmelidir. Ayrıca yoğun spor aktivitelerinden veya zorlayıcı işlerden bir süreliğine kaçınmakta fayda vardır.^{2 3}

Bol Sıvı Tüketimi

Bademcik enfeksiyonunun hızlı bir şekilde iyileşmesi için boğazın nemli kalması şarttır. Hem boğazda kuruluğun önlenmesi hem de vücutta sıvı kaybının (dehidrasyon) önüne geçilebilmesi için gün içerisinde bol bol su içmeye özen gösterilmelidir. Boğazı rahatlatıcı etkileri nedeniyle ballı ılık su tüketmeyi de tercih edebilirsiniz. Ayrıca boğazınızın kurumasını önlemek için bulunduğunuz ortamdaki nem oranının yeterli olduğundan emin olmanız gerekir. Bunun için odanızı sık sık havalandırabilir, gerekli durumlarda oda nemlendirici cihazlardan yararlanabilirsiniz.^{3 6}

Gargara Yapmak

Bademciklerin yüzeyinin temizlenebilmesi için fayda sağlayabilecek bir diğer uygulama da ılık tuzlu su ile gargara yapmaktır. Gün içerisinde birkaç kez yapacağınız tuzlu su gargarası ile boğazınızın temiz kalmasını, böylelikle bademciklerinizdeki enfeksiyonun daha hızlı bir şekilde iyileşmesini sağlayabilirsiniz. (6) Özellikle hamilelikte bademcik şişmesi gibi durumlarda ilaç kullanımı sınırlı olduğundan bu tarz doğal uygulamalardan yararlanmanız oldukça faydalı olabilir. 

Sigara Dumanı ve Kirli Havadan Kaçınmak

Bademcik enfeksiyonunda duman ve kirli hava solumak, boğazdaki tahriş ve hassasiyeti şiddetlendirerek iltihabı kötüleştirebilir. Bu nedenle sigara kullanımından kaçınmak, sigara içen kişilerle aynı ortamda bulunmamaya gayret etmek oldukça önemlidir. Aynı zamanda enfeksiyonun iyileşebilmesi için solunan havanın temiz olması gerekir. Bunun için havasının kirli olduğunu düşündüğünüz ortamlardan uzak durmanız, ev ortamınızı ise düzenli aralıklarla havalandırmanız önerilebilir.⁶

Dondurma ve Soğuk Besinler Tüketmek

Tonsillit durumunda soğuk besinler tüketmek, boğazın rahatlamasına yardımcı olabilir. Bunun için pürüzsüz yapıda olan, boğazı tahriş etmeyecek sade dondurmalar veya soğuk elma püresi gibi besinler tüketmeyi tercih edebilirsiniz. Çok sıcak yiyecek ve içecekler bademcikteki rahatsızlığı şiddetlendirebilir. Bunun için genel anlamda tüketeceğiniz yiyecek ve içeceklerin ılık veya soğuk olmasına özen gösterebilirsiniz. Yine boğazdaki tahrişi artırabilmesi nedeniyle asitli içecekler tüketmemeniz, yoğun baharatlı besinleri tercih etmemeniz daha sağlıklı olacaktır.^{2 3}

Bademcik Enfeksiyonu Nasıl Teşhis Edilir?

Bademcik enfeksiyonu belirtileri yaşayan kişilerde yapılacak bir boğaz muayenesi ile tonsillit kolaylıkla teşhis edilebilir. Bunun için hastanın ağzını açması, hekimin bir tahta çubuk yardımıyla dili aşağı doğru bastırarak boğaza ışık tutması ve bademcikleri görmesi yeterlidir. Bademciklerde şişlik, kızarıklık ve beyaz renkli iltihaplı bölgelerin görülmesi bademcik iltihabı teşhisi için en önemli bulgudur. Bunun yanında ateş, öksürük, burun akıntısı gibi diğer belirtiler varsa tedavi planlaması için bunlar da değerlendirilmelidir. 

Muayene sırasında kulak ve burun içi de hekim tarafından değerlendirilebilir, ek olarak boğazdaki lenf düğümleri incelenebilir. Bazı durumlarda enfeksiyonun bakteriyel mi yoksa viral mi yoksa bakteriyel kaynaklı mı olduğunu tespit edebilmek adına bademciklerden sürüntü örneği alınabilir. Bu durumda alınan örnek incelenmek üzere laboratuvara gönderilir ve tedavi planı bu araştırmanın sonucuna göre yapılır.³

Bademcik İltihabı Kimlerde Daha Fazla Görülür?

Pek çok hastalık türünde olduğu gibi bademcik iltihabında da bazı kişiler risk grubunda yer alır. Yetişkinlerde bademcik enfeksiyonu, bebek ve çocuklara oranla genellikle daha basit şekilde atlatılır. Fakat bağışıklık sistemi güçsüz olan, çeşitli kronik hastalıkları olan yetişkinlerde şiddetli bademcik enfeksiyonlarına rastlamak mümkündür. Bademcik iltihabının daha fazla görüldüğü ve daha yoğun olarak etkilediği kişiler ise şu şekilde gruplandırılabilir:³

• 5-15 yaş aralığındaki çocuklar,
• 65 yaş ve üzeri yetişkinler,
• Okul çağındaki çocuklarla bir arada yaşayan veya yakın ilişki içerisinde olan yetişkinler ve öğretmenler,
• Toplu ortamlarda çok fazla vakit geçiren bireyler. 

Risk grubunda yer alan kişilerde bademcik enfeksiyonları daha yaygın olarak görülebildiğinden bu kişilerin hijyen ve hastalıktan korunma yolları açısından daha dikkatli olması gerekir. Aynı zamanda bebek ve çocuklar ile yaşlı bireylerde hastalığa bağlı komplikasyon riski daha yüksek olacağından ciddi semptomlar görülmese dahi sağlık uzmanlarına başvurmakta fayda vardır.

Bademcik Enfeksiyonu Önlenebilir mi?

Sürekli bademcik şişmesi yaşayan kişilerin alabileceği bazı önlemler, bademcik enfeksiyonundan korunmada etkili olabilir. Bademcik enfeksiyonunu önlemek için dikkat edilebilecek bazı uygulamalar şunlardır: ^{1 3}

• Gün içerisinde eller sürekli olarak yıkanmalıdır. Özellikle ağız ve buruna kirli ellerle kesinlikle dokunulmamalıdır. 
• Yiyecekler, bardaklar, su şişeleri, mutfak eşyaları gibi ürünler başkalarıyla ortak olarak kullanılmamalıdır.
• Kalabalık ortamlardan mümkün olduğunca uzak durulmalıdır. 
• Bademcik enfeksiyonları geçirildikten sonra diş fırçası mutlaka değiştirilmelidir.
• Hasta kişiler izole kalmaya dikkat etmeli, diğer kişilerle temastan kaçınmalıdır.
• Hapşırma ve öksürme sırasında mendil kullanımına dikkat edilmeli, etraftaki kişiler de bu konuda uyarılmalıdır.

Bademcik Şişmesinden Dolayı Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?

Kendinizde veya çocuğunuzda bademcik iltihabı belirtileri gözlemliyorsanız ne zaman doktora gitmeniz gerektiğini merak ediyor olabilirsiniz. Bazı durumlarda kendi kendine iyileşebilen bir durum olsa da özellikle de ciddi belirtilerin eşlik etmesi halinde bademcik enfeksiyonu, tedavi gerektirebilir. 24-48 saat içerisinde hafiflemeyen boğaz ağrısı, ateş, ağrılı ve zor yutma, beslenmede zorluk, aşırı yorgunluk, halsizlik gibi durumların varlığı halinde sağlık kuruluşlarına başvurulması gerekir. Bebek ve çocuklar için bu tür enfeksiyonlar daha fazla komplikasyon riski taşıyabilir. Özellikle de solunumda güçlük çekme, yüksek ateş gibi belirtiler anında müdahale gerektirir. Bu nedenle bademcik şişmesini hafife almamanızda ve gerektiğinde sağlık uzmanınıza danışmanızda fayda vardır. ^{1 6}

Bademcik İltihabı Bulaşıcı mı?

Viral veya bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklanabilen bademcik iltihabı bulaşıcı niteliktedir. Özellikle okul çağı çocuklarında sürekli olarak tekrarlayan bademcik enfeksiyonları, kalabalık ortamda virüs ve bakterilerin kolaylıkla kişiden kişiye bulaşabilmesinden kaynaklanır. Hasta bir kişi tarafından solunum, konuşma, öksürme ve hapşırma gibi eylemler sırasında havaya dağılan damlacıkların başka bir kişi tarafından solunması, hastalığın en önemli bulaşma yolunu oluşturur. Bunun yanı sıra ortak alan ve malzeme kullanımı, enfekte olmuş cisimlere ve ardından ağız, burun gibi organlara temas gibi yollarla da bademcik iltihabı bulaşabilir. Bu nedenle özellikle hasta kişilerden uzak kalmaya ve kişisel hijyene maksimum özen göstermek gerekir.³

Bademcik İltihabı Kaç Gün Sürer?

Akut bademcik iltihabı genellikle ani bir şekilde başladıktan sonra 3-4 gün kadar sürer. Ancak bazı durumlarda şiddetli enfeksiyonlar veya zayıf bağışıklık sistemi gibi nedenlere bağlı olarak semptomların tamamen iyileşmesi 2 haftaya kadar uzayabilir. Bu süreyi aşan ve çok daha uzun bir zamana yayılan bademcik şişmesi, kronik bademcik enfeksiyonu olarak adlandırılır. Bazı durumlarda ise bireylerde tekrarlayan bademcik enfeksiyonları söz konusu olabilir. Bu kişiler yılda birkaç kez veya daha fazla kez bademcik iltihabı yaşayabilir. Kronikleşmiş olan veya sürekli tekrarlayan bademcik enfeksiyonlarında cerrahi müdahaleler gibi farklı tedavi yaklaşımlarına ihtiyaç duyulabilir.²

Tonsillit Sık Tekrarlarsa Ameliyat Gerektirebilir mi?

Bağışıklık sisteminin önemli bir parçası olan bademcikler, sürekli olarak iltihaplanması halinde nefes alma, yemek yeme gibi işlevleri yerine getirmenize engel olmaya başlayabilir. Ayrıca sürekli bademcik enfeksiyonu geçiriyorsanız, bademcik iltihabı temizlenmesi için sürekli antibiyotik kullanmak zorunda kalmanız farklı sorunları beraberinde getirebilir. Böyle durumlarda kalıcı tonsillit tedavisi için bademciklerin tonsillektomi adı verilen ameliyatla alınması gerekebilir. Son bir yılda yedi defadan fazla bademcik enfeksiyonu geçiren, geçmeyen bademcik şişmesi ile mücadele eden kişilerde bu ameliyat bir tedavi seçeneği olarak değerlendirilebilir.²

Hekiminiz tarafından tonsillektomi ameliyatı olmanız gerektiği kanısına varılmışsa operasyon için planlama yapılabilir. Basit bir cerrahi operasyon olan tonsillektomi bir ayakta tedavi prosedürü olarak değerlendirilir ve çoğu zaman hastanede yatış gerektirmez. Bazı durumlarda ise sağlık durumunuza da bağlı olarak önlem amaçlı bir gün gözetim altında kalmanız istenebilir. Operasyon sırasında boğaz bölgesi uyuşturulur ve bir neşter yardımıyla bademcikler çıkarılır. Çok fazla genişlemiş olan bademcikler için lazer ışınları, ultrasonik enerji gibi uygulamalardan da yararlanılabilir. Bademcikler alındıktan sonra operasyon bölgesi temizlenir ve ameliyat tamamlanır. Çoğu durumda ameliyat bir saatten kısa bir süre alır. İyileşme süresi ise 7-10 gün civarındadır. Bol bol dinlenmek ve yeterli sıvı tüketmeye özen göstermek iyileşme sürecinin kısaltılması açısından fayda sağlayabilir. Bu sürecin tamamlanmasının ardından günlük yaşamınıza ve iş hayatınıza dönüş yapmanız mümkündür.

Bademcik enfeksiyonları genellikle yaygın görülen, birkaç gün içerisinde kendiliğinden iyileşebilen enfeksiyonlardır. Bu tarz hafif enfeksiyonlar tedavi gerektirmeyebilir ve evde alabileceğiniz basit önlemlerle kısa sürede atlatılabilir. Ancak şiddetli enfeksiyonlar, tedavi edilmediği takdirde daha ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle bademcik iltihabının şiddetli belirtilere yol açması, sürekli olarak tekrarlaması ve kronikleşmesi gibi hallerde sağlık kuruluşlarına başvurmanız ve detaylı bir muayeneden geçmenizde fayda vardır. Bazı durumlarda diğer boğaz hastalıkları, bademcik iltihabı ile karıştırılabilir. Bunun için “Boğaz tahrişine ne iyi gelir?” ve “Boğaz iltihabı neden olur?” başlıklı diğer yazılarımızı da inceleyerek boğaz hastalıklarının detayları hakkında bilgi edinebilirsiniz. Ayrıca kronik öksürük, balgamlı öksürük ve geçmeyen öksürük başlıklı içeriklerimize de göz atarak konu özelinde daha detaylı bilgi edinebilir, sağlığınızı koruyabilirsiniz. 

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.