Sinir Otu (Damar Otu) Nedir? Faydaları Nelerdir?

Sinir Otu (Damar Otu) Nedir?

Sinir otu, Plantaginaceae (Sinirli otgiller) familyasına ait; Türkiye'de sinirli ot, balaz ağva, damarlı ot, damar otu, ayak tabanı gibi isimlerle de anılan çok yıllık otsu bir bitkidir2. İran'ın çoğu yerinde eski çağlardan beri kullanılan bu bitki, esas olarak Avrupa ve Asya'nın belirli bölgelerine özgüdür.^1,3 Yaprakları ve tohumları, yenilebilir özelliktedir ve çiğ ya da pişmiş olarak tüketilebilir.³

Bitkinin belli başlı temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Geçirgen, nemli topraklar ve bol güneş alan yerler, yetişmesi için elverişlidir. 
• Yetiştiği toprakta iyileştirici ve erozyonu önleyici etkileri vardır. 
• Evde saksı içerisinde bol su vererek, iyi güneş alan bir yerde yetiştirmeye uygundur. 
• A, C ve K vitamini ile Kalsiyum minerali açısından zengindir ²
• Flavonoidler, polisakkaritler, lipitler ve kafeik asit türevleri gibi çeşitli aktif bileşenler içerir. 
• Kabızlık, öksürük, enfeksiyonlar, ateş, kanama ve iltihaplanma gibi farklı hastalıkların tedavisinde geniş bir kullanım alanı vardır ¹

Sinir Otu faydaları ile ilgili olarak yazının devamındaki bilgileri inceleyebilirsiniz.

Sinir Otu Faydaları Nelerdir?

Yapılan çalışmalar, daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulsa da, sinir otunun çeşitli sağlık yararları olabileceğini göstermektedir3. Sinir otu, bileşiminde bol miktarda barındırdığı biyolojik aktif maddeler sayesinde antioksidan, antitümör, antihelmintik ve antimikrobiyal etkilere sahiptir.4 Sinir otu bitkisinin faydaları, aşağıda detaylı olarak ele alınmıştır.

İltihap Üzerine Etkileri

İltihap, vücudun yaralanmaya verdiği sağlıklı tepkinin bir parçası olsa da kronik iltihaplanma, çeşitli hastalıklara zemin hazırlayabilen bir durumdur. Çalışmalar, damar otunun iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir. Özellikle bitkinin yaprakları; flavonoidler, terpenoidler, glikozitler ve tanenler gibi çeşitli antiinflamatuar bileşikler barındırır. 

Sindirim Sağlığına Etkileri

Plantago damar otu faydaları arasında sindirim sistemi üzerindeki olumlu etkileri de bulunur. Damar otunun tohumlarında ve yapraklarında bulunan çeşitli bileşiklerin bazı sindirim sorunlarını hafiflettiği gösterilmiştir. Özellikle tohumlar, içerdiği liflerle kabızlığın giderilmesine destek olur. Bağırsaklara su çektiği için genellikle doğal bir müshil olarak kullanılan psyllium adı verilen lifler içerir. ³

Plantago bitkisi özü tüketmek ya da lavman olarak kullanmak; üst ve alt sindirim sistemi kanamaları, dizanteri, hemoroid, mide ağrısı, mide ve bağırsak ülserleri, hazımsızlık ve kabızlıkta olumlu etkilere sahiptir.^1,3 Ek olarak bazı hayvan çalışmalarında antienflamatuar özellikleri sayesinde mide ağrısı, şişkinlik ve ishal gibi semptomlarla giden inflamatuar bağırsak hastalığını (IBD) kontrol altına almada yardımcı olabileceği raporlanmıştır.³

Akciğer Üzerindeki Etkileri

Bir diğer sinir otu faydası ise kaynatılarak ve tütsü olarak solunum yoluyla ya da bal ile ağız yoluyla alındığında akciğerler üzerinde gözlenmiştir. Özellikle bal ile karıştırılarak oral yolla tüketildiğinde kanlı öksürük, astım, tüberküloz ve akciğer lezyonlarının tedavisinde olumlu etkileri görülmüştür.

Karaciğer ve Dalağa Etkileri

Sinir otu faydaları için farklı şekillerde kullanılabilir. Bitkinin özü, tohumu veya kökü; geleneksel olarak karaciğer hastalıklarında yaygın bir şekilde kullanılmıştır ve karaciğer ile dalağın tıkayıcı hastalıkları için tavsiye edilir. Bir hayvan çalışması ile sinir otu ekstresinin iltihabı önemli ölçüde azaltarak karaciğeri korumaya yardımcı olduğu ve karaciğer enzimlerini azalttığı raporlanmıştır.

Ürogenital Etkileri

Sinir otu faydaları arasında bazı rahim hastalıkları ile aşırı ve düzensiz adet kanamalarının tedavisine olan olumlu etkileri sayılabilir. Ayrıca idrar söktürücü etkisi nedeniyle idrar retansiyonu (Mesanede idrar kalması), kanlı idrar şikâyeti, mesane ve böbrek ağrısı için de tavsiye edilir.¹

Cilt Sağlığına Etkileri

Bazı araştırmalar, sinir otu faydaları arasında iltihabı azaltarak ve mikrobiyal büyümeyi engelleyerek yara iyileşmesini desteklediğinden söz etmektedir. Hayvanlar üzerinde yapılan birkaç çalışmada yaralara sinir otu özü uygulanmış ve iyileşme hızında artış gözlenmiştir.3 Yapılan başka birkaç çalışma ise hem sinir otu hem de Aloe vera'nın antiinflamatuar, antioksidan, doku rejenerasyonunu ve bağışıklık uyarıcı etkilere sahip olduğunu göstermiştir. Bu nedenle bu iki bitkinin bir karışımı, derideki yaraların tedavisinde iyi bir alternatif oluşturur.⁵

Sinir Otu Nasıl Tüketilmelidir?

Sinir otu, taze olarak çiğ ya da pişirilmek suretiyle tüketebileceği gibi takviye olarak da temin edilebilir. Sinir otu faydaları için aşağıdaki şekillerde kullanılabilir:

• Yaprakları çiğ ya da pişmiş olarak tüketilebilen bitki dikkatlice yıkadıktan sonra kullanılmalıdır. Taze yaprakları çiğ tüketmeye uygunken yaşlı yapraklar, daha sert olma eğiliminde olduğu için çorbalar, güveçler ve kızartmalar gibi pişmiş yemeklerde tercih edilebilir. 
• Sinir otunu aktarlarda ve eczanelerde kapsül, tentür ve çay formunda bulabilirsiniz. Bununla birlikte özellikle herhangi bir sağlık sorununuz varsa veya ilaç kullanıyorsanız, bu tarz ürünler kullanmadan önce doktorunuza danışmalısınız. Çünkü bitkisel de olsa her tür takviye, kullandığınız ilaçlarla etkileşime girebilir ya da mevcut hastalığınızı daha kötü hale getirebilir. 
• Lokal kullanım için yapraklarını kurutup toz haline getirerek; hindistan cevizi, ayçiçeği, zeytin veya badem yağı gibi bir yağa eklemek suretiyle kullanabilirsiniz. Kurutulmuş olarak, losyonlar, merhemler ya da kremler gibi cilt bakım ürünlerine de ekleyebilirsiniz.
• Kaynattıktan sonra buharını soluyarak akciğerler üzerindeki katkılarından faydalanabilirsiniz.^1,3 

Sinir Otunun Yan Etkileri ve Zararları Var mıdır?

Sinir otu faydaları için birçok kişi tarafından farklı şekillerde tüketilebilir. Çoğu sağlıklı yetişkin tarafından damar otunun yaprakları çiğ veya pişmiş olarak güvenle tüketilebilir. Bununla birlikte bazı bireylerde sinir otu takviyeleri; mide bulantısı, kusma, ishal, şişkinlik, cilt reaksiyonları gibi bazı hafif yan etkilere sebep olabilir.³ Bu takviyeler, yüksek dozlarda kullanıldığı zaman yaşamı tehdit eden bir alerjik reaksiyon olan anafilaksi gibi daha ciddi yan etkileri tetikleyebilir. Psyllium gibi sinir otu tohumlarından elde edilen lif takviyeleri; ek olarak gaz, şişkinlik ve hazımsızlık gibi sindirim sistemi şikâyetlerine yol açabilir. Bu nedenle sinir otu tüketimine düşük dozlarda başlanmalı ve miktarı yavaş yavaş artırılmalıdır. Olası yan etkilerden korunmak için sadece belirtilen şekilde ve doktorunuza danışarak kullanmanız önemlidir. Alerjik bir reaksiyon yaşarsanız, derhal kullanmayı bırakmalı ve bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. 

Sinir Otu Nerede Yetişir?

Doğal olarak Avrupa'nın büyük bölümünde, Kuzey ve Orta Asya'da yetişen sinir otu, günümüzde anavatanı dışına dünyanın birçok bölgesine yayılım göstermiştir.6 Araştırmacılar; özellikle Avrupa, Amerika ve Asya'da yaklaşık 4000 yıldır var olduğuna inanmaktalar.¹ Farklı toprak türlerinde kolaylıkla yetişebilen bu bitki için humuslu, kumlu ve tınlı topraklar daha elverişlidir. Geçirgen, nemli toprakları ve bol güneşli bölgeleri seven sinir otu, hem insan hem de hayvan beslenmesinde kullanılır. Bununla birlikte kuraklığa, dona ve farklı toprak tiplerine de dayanıklıdır.^2,4 Her bitki, toprakta 50 ila 60 yıl canlı kalabilen 14.000'e kadar tohum üretebilir. Türkiye'de de farklı bölgelerdeki çayır ve mera alanlarında doğal olarak yetişen, dar yapraklı ve geniş yapraklı sinir otu türlerine rastlamak mümkündür.^4,7 

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.