Boğaz Yanması Neden Olur? Nasıl Geçer?

Boğaz Yanması Nedir?

Boğaz yanması bir hastalıktan ziyade başka bir rahatsızlığa bağlı olarak görülebilen yaygın bir belirtidir. Boğazınızda yanma veya ağrı varlığı genellikle endişe edilecek bir durumun sonucu değildir. Tipik olarak soğuk algınlığı, farenjit (yutak iltihabı), tonsilit (bademcik iltihabı) gibi bir üst solunum yolu enfeksiyonu nedeniyle görülür. Ciddi bir hastalığa bağlı boğazda yanma hissi ise nadiren rastlanan bir durumdur. Herhangi bir duruma bağlı olarak boğaz yanması şikayetiniz varsa sıklıkla öksürük, burun akıntısı, göğüste yanma gibi başka belirtiler de bu duruma eşlik eder. Klasik semptomlar boğazınızın arkasında yani genizde yanma hissi veya ağrıdır. Boğazda yanma ve gıcık da sıklıkla birliktelik gösterir.²

Boğaz Yanması Neden Olur?

Boğaz yanması için yaygın rastlanan nedenlerden bir tanesi gastroözofageal reflü hastalığıdır. Özofajit adı verilen yemek borusunun iltihabı veya boğaz ve bademcik enfeksiyonları da diğer yaygın nedenlerdendir. Soğuk algınlığı, grip gibi viral enfeksiyonlara bağlı olarak ortaya çıkabilen geniz akıntısı ve beta enfeksiyonu da boğaz yanmasına yol açabilir. Diğer boğaz yanması nedenleri arasında öpücük hastalığı, yanan ağız sendromu ve peritonsiller apse sayılabilir.1 Ayrıca kusma sonrası yemek borusu ve boğazda tahrişe bağlı olarak boğaz yanması görülebilir. Kusma sonrası boğaz yanması temel olarak kuvvetli asit içeren mide içeriğinin boğazda kimyasal hasar ve iltihaba neden olması yüzünden görülür.³

Boğaz Yanmasına Neden Olan Hastalıklar Nelerdir?

Yukarıda da sözü edilen boğaz yanmasına zemin hazırlayabilen bazı sağlık sorunları ve “Boğaz yanması neden olur?” sorusunun daha detaylı yanıtı şu şekilde sıralanabilir:

• Gastroözofageal reflü hastalığı: Gastrik asit yani mide asidinin özofagusa (yemek borusu) geri kaçması sonucu görülen belirtiler gastroözofageal reflü hastalığı ile ilişkilidir. Hastalığa bağlı olarak göğüste ve boğazda yanma sık görülen şikayetlerdir. Kuvvetli mide asidi boğaz ve göğsünüzün arkasında yanma hissine ek olarak ağızda ekşi veya acı bir tada da yol açabilir. 
• Geniz akıntısı (Postnazal akıntı): Normal şartlarda burun içini kaplayan mukus burun iltihabına bağlı olarak aşırı üretildiğinde burnun arkasında birikerek genizden arkaya doğru akıntıya neden olabilir. Soğuk algınlığı, grip veya başka bir üst solunum yolu enfeksiyonu alerjik rinit (saman nezlesi) ve soğuk hava postnazal akıntıya neden olabilir. Sürekli geniz akıntısı boğazınızın arkasını tahriş edebilir ve özellikle nefes alırken boğaz yanması şikayetine yol açabilir. Boğaz tahrişi ile ilgili bilgi almak için “Boğaz tahrişine ne iyi gelir?” başlıklı içeriğimizi inceleyebilirsiniz. 
• Beta enfeksiyonu: Beta enfeksiyonu grup A beta hemolitik Streptokoklar adı verilen bakterilerin neden olduğu bir tür boğaz enfeksiyonudur. Enfekte olan kişinin konuşması, öksürmesi ya da hapşırması sonrası bakteri havaya karışır ve sıklıkla bakteri içeren, havada asılı kalan damlacıkların başka kişiler tarafından solunması yoluyla sağlıklı kişilere bulaşır. Beta enfeksiyonuna bağlı boğaz iltihabında özellikle yutkunurken boğaz yanması şikayeti sıktır. Ek olarak ateş, baş ağrısı, bulantı, kusma gibi başka semptomlar da bulunabilir. 
• Mononükleoz (Öpücük hastalığı): Enfeksiyöz mononükleoz genellikle Epstein-Barr virüsünün neden olduğu yüksek bulaşıcılığa sahip bir hastalıktır. Virüs sıklıkla tükürük vasıtasıyla yayılım gösterir ve bu sebeple öpücük hastalığı adıyla da anılır. Ciddi boğaz ağrısı ya da yanması hastalığın yaygın rastlanılan belirtisidir. Ateş, baş ağrısı, karaciğer ya da dalakta büyüme, döküntü, halsizlik gibi şikayetler de görülebilir. 
• Peritonsiller apse: Peritonsiller apse boğazın arkasında doku enfeksiyonu ve irin birikimi sonucu oluşan bir hastalıktır. Boğazda şişlik, ağrı, yanma gibi belirtilerin yanı sıra solunum yolunda tıkanıklığa bağlı solunum sıkıntısı gibi ciddi komplikasyonlara da yol açabilir. Bu sebeple acilen tedavi edilmesi önemlidir.
• Yanan ağız sendromu: Yanan ağız sendromu yanmamış olmasına rağmen ağız içi, dil ve boğazın yanmış veya haşlamış gibi hissedildiği bir durumdur. Sinirlerdeki bir hasar nedeniyle ortaya çıktığı düşünülen bu rahatsızlık yanmaya ek olarak ağızda kuruluk, uyuşukluk ve tat değişiklikleri gibi semptomlarla gider.¹ Diş sıkma, diş tedavilerinde kullanılan materyallere alerji, depresyon, bazı ilaçların yan etkisi ve ağızda maya enfeksiyonu yanan ağız sendromunun nedenlerinden bazılarıdır.⁴
• Özofajit: Özofagus yani yemek borusunun iltihaplanması durumudur. Asit reflü, bakteriyel veya viral enfeksiyonlar, ilaç yan etkileri gibi farklı sebeplerle ortaya çıkabilir. Boğaz ve göğüste yanma, yutma güçlüğü görülebilen semptomlar arasındadır.¹
• Psikolojik boğaz yanması: Kişi endişeliyken ya da strese girdiğinde vücut, kan dolaşımına adrenalin ve kortizol isimli hormonları salarak bu duruma tepki verir.  Bu hormonların salınması kalp hızında artış, hızlı ve yüzeyel solunum, kas gerginliği, boğazda kuruluk ve yanma gibi çeşitli fiziksel semptomlara yol açabilir.⁵

Boğaz Yanması Nasıl Geçer?

Boğaz yanması tedavisine altta yatan nedenin tespit edilmesinden sonra başlanabilir. Boğaz yanması nasıl geçer sorusunun cevabı ve nedene bağlı olarak doktorunuz tarafından önerilebilecek medikal tedaviler aşağıdakilerden birisi olabilir. 

Reflüye Bağlı Boğaz Yanması Tedavisi 

Gastroözofageal reflü hastalığı varlığında çeşitli ilaçlar ve daha nadir olarak cerrahi tedavi seçenekleri kullanılabilir. Ek olarak diyet, kilo kontrolü, uyku pozisyonu, sigarayı bırakma gibi bazı yaşam tarzı değişiklikleri önerilir.

Geniz Akıntısına Bağlı Boğaz Yanması Tedavisi

Geniz akıntısının hangi nedenden kaynaklandığı tespit edildikten sonra tedaviye başlanabilir. Örneğin akıntı alerji kaynaklıysa alerjiye neden olan faktörün uzaklaştırılması ve antialerjik ilaç kullanımı boğaz yanmasının tedavisinde etkili olabilir.

Beta Enfeksiyonu Tedavisi

Beta enfeksiyonu genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir. Basit bir boğaz sürüntüsü yardımıyla tanı doğrulanabilir. Beta enfeksiyonu ciddi komplikasyonlara neden olabileceği için doğru tedavinin zamanında uygulanması önemlidir.

Mononukleoza Tedavisi

Viral kaynaklı bir enfeksiyon olduğu için antibiyotiklere yanıt vermez. Vücudun tutulan bölgesine göre doktorunuz farklı tedavi seçenekleri önerecektir. Ayrıca iyileşmeyi hızlandırmaya katkı sağlamak için yatak istirahati ve bol sıvı alınması tavsiye edilir.

Peritonsiller Apse Tedavisi

Tedavi sıklıkla apsenin boşaltılması yoluyla yapılır fakat bazı olgularda bademciklerin alınması da gerektirebilir.

Yanan Ağız Sendromu Tedavisi

Tedavi altta yatan nedene göre planlanır. Örneğin diş problemleri nedeniyle ortaya çıkmışsa diş gıcırdatma veya sıkma alışkanlıklarını yönetmek gibi tedaviler gerekir ve diş hekimi kontrolünde yürütülür. Bazı durumlarda ağrıyı yönetmeye yardımcı olması için ilaç reçete edilebilir. Soğuk içecek yudumlamak, buz parçaları emmek veya şekersiz sakız çiğnemek gibi yöntemler de semptomları rahatlatmaya yardımcı olabilir.

Özofajit Tedavisi

Tedavi için ilk olarak özofajitin altında yatan nedeninin teşhis edilmesi gerekir. Örneğin eozinofilik özofajit olarak bilinen gıda alerjisine bağlı iltihap varlığında tedavi, tetikleyen besini diyetinizden çıkarmak kadar kolay olabilir.¹

Boğaz Yanmasına Ne iyi Gelir?

Boğaz yanması tedavisi için öncelikle altta yatan nedenin belirlenmesi ve tedavi planının ona göre yapılması gerekir. Siz de doktorun önerdiği medikal tedaviye ek olarak evde bazı yöntemler yardımıyla boğazda kuruluk ve yanma hissini yatıştırmaya destek olabilirsiniz. “Boğaz yanmasına ne iyi gelir?” sorusunun yanıtı olabilecek bazı uygulamalar aşağıda anlatılmıştır.

Yatak İstirahati

Yatak İstirahati vücut direncini ve bağışıklığı desteklemeye yardımcı olur. Ancak yatarken ek yastık kullanarak başınızı yükseltmeniz özellikle reflüye bağlı boğaz yanmasının kontrol altına alınmasında önemli bir adım olabilir.

Tuzlu Su ile Gargara Yapmak

1 su bardağı su ve 1/4 ila 1/2 çay kaşığı tuz ya da karbonatı karıştırarak gargara yapmak boğaz yanması ve ağrısını rahatlatmaya destek olur. Karbonat ayrıca boğazı yatıştırır, mukusu parçalar ve tahrişe yol açan mide asidini nötralize etmeye yardımcı olur.

Sıcak ve Soğuk İçecekler

Çay veya tavuk çorbası gibi sıcak içecekler ya da buzlu su, dondurma gibi soğuk içecek ve gıdaları tüketebilirsiniz. Tercihinizi boğazınızı en iyi neyin yatıştırdığına bağlı olarak yapabilirsiniz.⁴

Soğuk Buhar Makinesi

Soğuk buhar makinesi boğazda yanmayı artırabilecek kuruluk oluşumunu engellemeye ve iltihabı yatıştırmaya yardımcı olabilir.

Bol Sıvı Almak

Bol sıvı almak boğazdaki nem oranının artırılmasına yardımcı olmasının yanı sıra olası bir sıvı açığını engellemeye de katkı sağlar.1 Terleme ve burun akıntısı nedeniyle kaybedilen sıvıların yerine konulması gerekliliği nedeniyle özellikle soğuk algınlığı veya grip varlığında susuz kalmamak önemlidir. Su alımı bağışıklık sisteminin çalışması, bakteri ve virüslerle savaşabilmesi için de gereklidir.⁶

Medikal ve destek tedavilere rağmen uzun süredir devam eden ve geçmeyen boğaz yanması şikayetiniz varsa detaylı değerlendirme ve tetkik için bir sağlık kuruluşuna başvurmayı ihmal etmeyin.

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.